ZAKAŻENIA – KLESZCZE. CO TO JEST KZM ODKLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU?

Kleszcze są nosicielami różnych chorób stanowiących zagrożenie zarówno dla zdrowia jak i życia człowieka. Najpoważniejsze z nich to borelioza i wirus kleszczowego zapalenia mózgu (KZM) powodujący niesprawność neurologiczną, konieczność długotrwałej hospitalizacji, rehabilitacji oraz często niezdolność do pracy.

Typowe dla kleszczy środowisko bytowania w Polsce to las liściasty z wilgotną, próchniczną ściółką, granica między lasem wysokim, a krzewami (głównie leszczyny) oraz trawy.  Coraz częściej ich obecność można zauważyć na terenach należących do aglomeracji miejskich takich jak np. parki, skwery, place zabaw, podwórka etc.

Kleszcze stanowią więc zagrożenie dla każdego z nas. 

KZM - kleszczowe zapalenie mózgu to bardzo poważna choroba wirusowa, atakująca ośrodkowy układ nerwowy. Objawy mogą być różne. Szacuje się, że nawet u połowy pacjentów może pozostawić trwałe ślady neurologiczne. U chorego obserwuje się:zaburzenia nastroju, koncentracji, pamięci, myślenia, a nawet psychozy.

Wśród utrzymujących się objawów zgłaszanych przez pacjentów dominują także bóle głowy, bóle stawów, zaburzenia snu, brak apetytu, gorączka, szybkie męczenie się. Dochodzi także do zaburzeń czucia, porażenia mięśni, niedowładów, drgawek. Objawy neurologiczne i zaburzenia psychiczne oraz zmniejszona wydolność fizyczna ustępują bardzo powoli (mogą trwać nawet 5 lat), co wpływa nie tylko na produktywność osoby chorej, ale często na całkowitą niezdolność do pracy i wykluczenie zawodowe. Zdarza się też, że mimo prowadzonej rehabilitacji, chorzy nigdy nie odzyskują pełni sił i funkcji motorycznych.

Objawy występują po około 7 – 14 dniach od kontaktu z kleszczem. Mają charakter grypopodobny i trwają przez tydzień. Przebieg choroby może być ciężki, niekiedy może prowadzić do kalectwa, a nawet śmierci. Zdarza się jednak, że zakażenie przebiega bezobjawowo.

Pamiętaj! Każde podejrzenie zakażenia należy skonsultować z lekarzem!

Zakażenia występują najczęściej w okresie od kwietnia do listopada. Wyróżnić można dwa szczyty zachorowań: wiosenny, przypadający na czerwiec i lipiec oraz jesienny, przypadający na wrzesień, październik. Coraz częściej jednak, do zakażeń dochodzi na początku grudnia, co ma związek z późnym występowaniem pierwszych przymrozków.

W przypadku KZM nie ma możliwości leczenia przyczynowego, nie ma skutecznego lekarstwa, stosuje się jedynie leczenie objawowe – zapobiegające obrzękowi mózgu oraz leczenie przeciwzapalne. Przypadki ciężkie, z porażeniami leczone są na oddziałach intensywnej terapii, niestety zdarza się, że mimo zastosowanego leczenia objawy podczas hospitalizacji narastają. W przypadku ciężkiego zapalenia mózgu zaleca się obniżanie gorączki, utrzymywanie prawidłowej saturacji i glikemii. Ważnym elementem terapii jest też wczesna rehabilitacja chorych. Niestety ma żadnej innej możliwości leczenia KZM, inaczej niż w przypadku boreliozy, którą można skutecznie leczyć, przy użyciu antybiotyków. Dlatego w przypadku KZM kluczowe jest zapobieganie zakażeniu i zastosowanie skutecznej profilaktyki.

* w artykule wykorzystano materiał firmy Pfizer Polska Sp. z o.o.

Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia jedynym skutecznym sposobem zapobiegania kleszczowemu zapaleniu mózgu i jego następstwom są szczepienia ochronne. Można je rozpocząć w dowolnej porze roku, jednak najlepiej zrobić to zimą lub wiosną, aby po przyjęciu dwóch dawek szczepionki uodpornić się jeszcze przed sezonem.

W Polsce szczepienie przeciw KZM jest zalecane w kalendarzu szczepień ochronnych:

• dzieciom po ukończeniu pierwszego roku życia, młodzieży, dorosłym;


• osobom przebywającym na terenach, na których występuje zagrożenie występowania kleszczy (w tym zatrudnionym przy eksploatacji lasu);


• służbom mundurowym;


• rolnikom;


• młodzieży odbywającej praktyki na obszarach, gdzie mogą występować kleszcze;


• turystom i uczestnikom obozów i kolonii.